Bé y tÕ
Vô khoa häc vµ ®µo t¹o
X©y dùng vµ triÓn khai
c¸c dù ¸n y tÕ
Nhµ xuÊt b¶n y häc Hµ néi - 2004
ChØ ®¹o:
GS.TSKH. NguyÔn v¨n DÞp
Chñ biªn:
Ths. PhÝ v¨n Th©m TS. Ph¹m Quèc B¶o
Nh÷ng ng−êi biªn so¹n:
TS. Phan Thôc Anh TS. Ph¹m Quèc B¶o KS. Hµ §¾c Biªn
PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng Ths. L−u Ngäc Ho¹t TS. NguyÔn V¨n HiÕn BS. Hµ Thanh HuyÒn CN. Chö V¨n Loan Ths. Ph¹m V¨n T¸c Ths. PhÝ NguyÖt Thanh
Lêi nãi ®Çu
Ch−¬ng tr×nh, dù ¸n lµ mét bé phËn quan träng trong kÕ ho¹ch nhµ n−íc diÔn ra trong mäi lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi. Ngµnh y tÕ ®ang triÓn khai thùc hiÖn nhiÒu dù ¸n trong n−íc vµ hîp t¸c quèc tÕ, lµ h×nh thøc ®Çu t− ®−îc coi lµ cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn khi x©y dùng vµ triÓn khai c¸c dù ¸n, chóng ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do nh÷ng c¸n bé lµm viÖc trong lÜnh vùc nµy cßn thiÕu nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng cÇn thiÕt. Trong c¸c tr−êng ®¹i häc vµ trung häc y d−îc ®Òu x©y dùng nh÷ng ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y vÒ qu¶n lý dù ¸n ë c¸c m«n thuéc lÜnh vùc y tÕ c«ng céng, tæ chøc vµ qu¶n lý y tÕ, song trong qu¸ tr×nh triÓn khai cßn gÆp nh÷ng lóng tóng do thiÕu kinh nghiÖm vµ khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm tµi liÖu d¹y-häc. §Ó ®¸p øng ®−îc nhu cÇu thùc tÕ ®ã, Vô Khoa häc vµ ®µo t¹o cho xuÊt b¶n tµi liÖu :" X©y dùng vµ triÓn khai c¸c dù ¸n y tÕ". Tµi liÖu nµy nh»m phôc vô cho sinh viªn ®¹i häc vµ häc viªn sau ®¹i häc c¸c chuyªn ngµnh Y tÕ c«ng céng; häc sinh c¸c tr−êng y d−îc khi nghiªn cøu vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý y tÕ. Tµi liÖu nµy cßn cã thÓ lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c gi¶ng viªn, c¸c c¸n bé y tÕ phôc vô cho c«ng t¸c gi¶ng d¹y còng nh− ®ang x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ .
Tµi liÖu ®−îc biªn so¹n trªn quan ®iÓm: khoa häc, hiÖn ®¹i, phï hîp thùc tiÔn y tÕ ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n c¸c t¸c gi¶ cã tham kh¶o vÒ kho¸ ®µo
t¹o c¸n bé qu¶n lý dù ¸n ®−îc tæ chøc SIDA - Thuþ §iÓn gióp ®ì Bé Y tÕ, c¸c tµi liÖu cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (WHO) vµ cña Tr−êng ®¹i häc New South Wale, §¹i häc Queensland (Australia), §¹i häc Boston (Hoa Kú). Tµi liÖu ®−îc thiÕt kÕ gåm 6 ch−¬ng:
Ch−¬ng 1: ChuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n Ch−¬ng 2: ThiÕt kÕ vµ lËp kÕ ho¹ch dù ¸n Ch−¬ng 3: Phª duyÖt dù ¸n
Ch−¬ng 4: TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n
Ch−¬ng 5: KiÓm tra, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c dù ¸n Ch−¬ng 6: Bµi tËp t×nh huèng (scenario)
Ban biªn so¹n ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Bé Y tÕ, cña ch−¬ng tr×nh hîp t¸c y tÕ ViÖt Nam-Thuþ §iÓn, cña gi¸o s− Arie-Rotem tõ tr−êng §¹i häc New South Wale vµ sù nhiÖt t×nh tham gia cña c¸c t¸c gi¶ trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tËp tµi liÖu nµy.
LÇn ®Çu xuÊt b¶n nªn kh«ng tr¸nh khái sai sãt, chóng t«i mong muèn nhËn ®−îc c¸c gãp ý cña c¸c b¹n ®Ó lÇn t¸i b¶n sau cuèn s¸ch ®−îc hoµn chØnh h¬n.
Hµ Néi, th¸ng 8 n¨m 2004 Vô Khoa häc vµ §µo t¹o
Nh÷ng ch÷ viÕt t¾t
ODA Official Development Assistance (Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc)
ADB Asian Development Bank (Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸)
WB World Bank (Ng©n hµng thÕ giíi )
WHO World Health Organization (Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi)
UNDP United Nations Development Program (Ch−¬ng tr×nh ph¸t
triÓn Liªn hiÖp quèc)
SIDA Swedish International Development Authority (Tæ chøc
ph¸t triÓn quèc tÕ cña Thuþ §iÓn)
JICA Japanese International Cooperation Agency (Tæ chøc Hîp t¸c quèc tÕ cña NhËt B¶n)
CIDA Canadian International Development Agency (Tæ chøc Hç
trî ph¸t triÓn quèc tÕ cña Canada)
NGOs Non Govermental Organizations (Tæ chøc phi chÝnh phñ) UNICEF United Nations International Children's Funds (Quü nhi
®ång liªn hiÖp quèc)
EC European Commission (Céng ®ång ch©u ¢u)
IMF International Moneytary Fund ( Quü tiÒn tÖ quèc tÕ) CARE Tªn riªng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ
SCF Save the Children Fund (Quü cøu trî nhi ®ång)
HVO Health Voluntary Oversea (Quü hç trî t×nh nguyÖn h¶i
ngo¹i cña Mü)
BOT Build, Operation, Transfer (X©y dùng, vËn hµnh, chuyÓn giao) FDI Foreign Direct Investment (§Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi) PMU Project Management Unit (§¬n vÞ qu¶n lý dù ¸n)
PPMU Provincial Project Management Unit (§¬n vÞ qu¶n lý dù
¸n tØnh)
EPI Expanded Program ß Immunization (Ch. tr×nh tiªm chñng
më réng)
ARI Acute Respiratory Infection (NhiÔm khuÈn h« hÊp cÊp) CDD Control Diarheal Diseases (Khèng chÕ bÖnh tiªu ch¶y)
FGD Focus Group Discusion (Th¶o luËn nhãm träng t©m)
PRA Paticipatory Rapid Apraisal (TiÕp cËn nhanh céng ®ång) RRA Rapid Rural Apraisal (quy tr×nh ®¸nh gi¸ nhanh)
RAP Rapid Apraisal Procedure (®¸nh gi¸ nhanh vïng n«ng th«n)
TOR Term Of Reference (B¶n tham chiÕu)
TSSA Training system support Area (LÜnh vùc hç trî hÖ thèng
®µo t¹o)
UBND ñy ban nh©n d©n
TTGDSK Trung t©m gi¸o dôc søc khoÎ
CSSK Ch¨m sãc søc khoÎ
KLG Khung Logic
TCQL Tæ chøc qu¶n lý
GDSK Gi¸o dôc søc khoÎ
Môc lôc
Trang Ch−¬ng 1 : ChuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n
1. §Þnh h−íng c«ng t¸c dù ¸n phôc vô môc tiªu
chiÕn l−îc y tÕ (TS. Ph¹m Quèc B¶o) 15
- §Æt vÊn ®Ò 15
- ChiÕn l−îc y tÕ 2010 vµ ®Þnh h−íng ®Õn 2020 17
- Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô y tÕ th«ng qua c¸c dù ¸n, ®Ò ¸n 20
- §«i nÐt vÒ qu¶n lý vµ thùc hiÖn dù ¸n hiÖn nay 24
- KÕt luËn 25
2. Tæng quan vÒ x©y dùng dù ¸nvµ triÓn khai dù ¸n y tÕ
(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 26
- Më ®Çu 26
- ThÕ nµo lµ ch−¬ng tr×nh, dù ¸n 27
- §Æc tr−ng cña dù ¸n 29
- Ph©n lo¹i dù ¸n 30
- ThÕ nµo lµ qu¶n lý dù ¸n 31
- Nh÷ng néi dung chÝnh trong viÖc x©y dùng
vµ triÓn khai dù ¸n 33
3. Thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸ny tÕ
(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 40
- TÇm quan träng cña th«ng tin trong x©y dùng dù ¸n 40
- C¸c nguån th«ng tin cho dù ¸n y tÕ 41
- §iÒu tra thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸n 43
4. C¸c bªn liªn quan dù ¸n(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 51
- Kh¸i niÖm vÒ c¸c bªn liªn quan ®Õn dù ¸n 51
- Mèi quan t©m cña c¸c bªn liªn quan 52
- Ph©n tÝch c¸c bªn liªn quan 56
- Mét sè kh¸i niÖm vÒ dù ¸n quèc tÕ vµ hç trî quèc tÕ 60
- X©y dùng n¨ng lùc lµm viÖc ë c¸c dù ¸n y tÕ 65
Ch−¬ng 2: ThiÕt kÕ vµ lËp kÕ ho¹ch dù ¸n
5. Ph©n tÝch t×nh huèng(TS. Phan Thôc Anh) 71
- Më ®Çu 71
- Tãm t¾t vÒ ph©n tÝch t×nh huèng 72
- Giíi thiÖu c¸ch häc theo tÝnh huèng 75
- X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò 76
6. X©y dùng môc tiªu dù ¸n(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 81
- Kh¸i niÖm vÒ môc tiªu dù ¸n 81
- VÞ trÝ cña môc tiªu trong dù ¸n 84
- C¸ch viÕt môc tiªu dù ¸n 86
- C©y môc tiªu, ph©n tÝch môc tiªu 90
- Mét sè vÝ dô vÒ môc tiªu ch−¬ng tr×nh dù ¸n 7. X¸c ®Þnh s¶n phÈm ®Çu ra cña dù ¸n
(PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng) 95
- §Æt vÊn ®Ò 95
- §Þnh nghÜa s¶n phÈm ®Çu ra vµ kÕt qu¶ ®Çu ra 97
- KÕt qu¶ ®Çu ra 101
- VÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng dù ¸n 108
- C¸ch x©y dùng c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n 109
- C¸c lo¹i ho¹t ®éng cña dù ¸n 112
- B¶ng tiÕn ®é thêi gian cña c¸c ho¹t ®éng dù ¸n 116
9. LËp kÕ ho¹ch dù ¸n theo khung logic
(TS.Phan thôc Anh) 123
- Më ®Çu 123
- Khung logic lµ g× vµ vËn hµnh thÕ nµo 124
- CÊu tróc cña khung logic 126
- TÝnh Logic cña khung logic 128
- Nh÷ng néi dung quan träng kh¸c 134
- KiÓm tra l¹i khung logic 134
- Nh÷ng h¹n chÕ cña ma trËn logic 136
10. ChØ sè trong gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n ?
(PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng) 137
- ChØ sè 137
- C¸c chØ sè môc tiªu 140
- C¸c chØ sè gi¸m s¸t 141
- C¸c chØ sè ®¸nh gi¸ 142
11. Gi¶ ®Þnh vµ rñi ro(TS. Phan Thôc Anh) 144
- X¸c ®Þnh c¸c gi¶ ®Þnh 144
- X¸c ®Þnh vµ h¹n chÕ c¸c rñi ro 147
12. ThiÕt kÕ ph−¬ng ¸n triÓn khai dù ¸n
(ThS. PhÝ V¨n Th©m) 150
- VÞ trÝ,tÇm quan träng 150
- ThiÕt kÕ ph−¬ng ¸n vÒ tæ chøc dù ¸n 151
- X©y dùng s¬ ®å hÖ thèng tæ chøc 155
- ThiÕt kÕ ph−¬ng ¸n triÓn khai ho¹t ®éng 159
Ch−¬ng 3: Phª duyÖt dù ¸n
13. ThÈm ®Þnh, phª duyÖt dù ¸n y tÕ
(TS. §ç Xu©n Th«ng, ThS. PhÝ V¨n Th©m) 163
- C«ng t¸c thÈm ®Þnh dù ¸n 163
- Phª duyÖt dù ¸n 173
- Th«ng b¸o dù ¸n ®· ®−îc phª duyÖt 174
Ch−¬ng 4: TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n
14. Tæ chøc vµ bè trÝ nh©n lùc ®Ó triÓn khai dù ¸n
(ThS. L−u Ngäc Ho¹t) 179
- X©y dùng s¬ ®å tæ chøc cña dù ¸n 179
- Tæ chøc v¨n phßng cña dù ¸n 191
- Ban hµnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn, b¶ng kiÓm cÇn thiÕt 191
- §µo t¹o vµ båi d−ìng c¸n bé dù ¸n 196
15. TriÓn khai c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n
(ThS. PhÝ NguyÖt Thanh) 199
- Më ®Çu 199
- Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o, líp tËp huÊn 200
- Ho¹t ®éng hç trî kü thuËt 204
- C¸c ho¹t ®éng cö ®oµn ra 206
- C¸c ho¹t ®éng kh¸c 207
- PhÇn phô lôc 208
16. Mua s¾m hµng ho¸, trang thiÕt bÞ cho c¸c dù ¸n y tÕ
- Më ®Çu 215
- C«ng t¸c mua s¾m 217
- Nh÷ng néi dung cÇn quan t©m trong qu¸ tr×nh
tæ chøc ®Êu thÇu mua s¾m hµng ho¸ 221
- Qu¶n lý hµng ho¸ ch−a sö dông 227
17. Qu¶n lý tµi chÝnh dù ¸n
(PGS.TS. Tr−¬ng ViÖt Dòng, CN Chö V¨n Loan) 230
- Më ®Çu 230
- LËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh cho dù ¸n 231
- C¸c b−íc trong qu¶n lý tµi chÝnh dù ¸n viÖn trî 238
- Tæ chøc 240
Ch−¬ng 5: KiÓm tra, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n
18. Gi¸m s¸t ho¹t ®éng dù ¸n (PGS.TS. Ph¹m V¨n Th©n) 243
- §Æt vÊn ®Ò 243
- Kh¸i niÖm vÒ gi¸m s¸t, hç trî 244
- Vai trß cña gi¸m s¸t trong ho¹t ®éng dù ¸n 246
- Gi¸m s¸t viªn dù ¸n 248
- Ph−¬ng tiÖn ®Ó gi¸m s¸t 249
- Ph−¬ng ph¸p gi¸m s¸t 250
- Quy tr×nh gi¸m s¸t 252
- Lång ghÐp gi¸m s¸t dù ¸n víi c¸c ho¹t ®éng, dÞch vô y tÕ 254
- Kinh phÝ cho ho¹t ®éng gi¸m s¸t 255
- Nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý trong gi¸m s¸t ho¹t ®éng dù ¸n 255
- X©y dùng, chuÈn bÞ c«ng cô ®Ó gi¸m s¸t 257
- Mét vµi mÉu b¶ng kiÓm ®Ó gi¸m s¸t 262
19. §¸nh gi¸ dù ¸n y tÕ (PGS.TS.Tr−¬ng ViÖt Dòng) 265
- Më ®Çu 265
- X©y dùng khung chÝnh s¸ch ®Ó viÕt ®Ò c−¬ng ®¸nh gi¸ 266
- ThiÕt kÕ ®Ò c−¬ng ®¸nh gi¸ 267
- Quy tr×nh ®¸nh gi¸ 269
- C¸c b−íc trong qu¸ tr×nh x©y dùng bé c©u hái 280
- Nguyªn t¾c ph©n tÝch chi phÝ - hiÖu qu¶ 281
- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh 290
20. ViÕt b¸o c¸o ho¹t ®éng dù ¸n - KÕt thóc dù ¸n
(TS.NguyÔn v¨n HiÕn) 304
- Më ®Çu 304
- ViÕt b¸o c¸o ho¹t ®éng dù ¸n 307
- KÕt thóc dù ¸n 317
Ch−¬ng 6: Bµi tËp t×nh huèng (scenario)
21. T×nh huèng dïng cho ®µo t¹o vµ th¶o luËn nhãm (ThS.PhÝ V¨n Th©m, BS. Hµ Thanh HuyÒn
TS.Phan Thôc Anh,PGS.TS. Tr−¬ng ViÖt Dòng,
ThS.Ph¹m V¨n T¸c) 323
- T×nh huèng y tÕ huyÖn Mª-LÜnh 324
- Häc tËp theo t×nh huèng (scenario) 331
- §i thùc tÕ ®Ó thu thËp sè liÖu vµ th«ng tin cho dù ¸n
Mª LÜnh 333
- Lµm viÖc theo nhãm chuyªn gia ®Ó x©y dùng dù ¸n 336
Ch
−
¬ng 1
1.
§Þnh h
−
íng c«ng t¸c dù ¸n phôc vô môc tiªu
chiÕn l
−
îc y tÕ
TS. Ph¹m Quèc B¶o
Môc tiªu
1. HiÓu ®−îc c¸c nhiÖm vô chiÕn l−îc cña ngµnh y tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay
2. Lùc chän ®−îc c¸c nhiÖm vô −u tiªn ®Ó ®Þnh h−íng c¸c dù ¸n phôc vô chiÕn l−îc y tÕ
I. §Æt vÊn ®Ò
Søc khoÎ cho mäi ng−êi lµ mèi quan t©m hµng ®Çu
cña c¸c ChÝnh phñ. NhiÖm vô cña c¸c nhµ l·nh ®¹o c¸c quèc gia ®Òu ph¶i quan t©m c¶i thiÖn ®êi sèng cho hµng
tû ng−êi ®ang cßn trong nghÌo ®ãi vµ bÖnh tËt, thùc
hiÖn quyÒn c¬ b¶n cña con ng−êi cã søc khoÎ tèt nhÊt.
ChÊt l−îng cuéc sèng phô thuéc trùc tiÕp vµo t×nh tr¹ng
søc khoÎ vµ ng−îc l¹i, sù ph¸t triÓn vÒ søc kháe dÉn tíi
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Môc ®Ých x· héi cao nhÊt cña c¸c ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ thÕ giíi lµ kh«ng ngõng phÊn ®Êu n©ng cao søc khoÎ cho céng ®ång, theo tiªu chuÈn cña Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi lµ ®¹t tíi t×nh
tr¹ng hoµn toµn tho¶i m¸i vÒ vËt chÊt, tinh thÇn vµ x·
héi.V× vËy, t¨ng c−êng søc khoÎ lµ mét chØ sè quan
träng ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia trong viÖc c¶i thiÖn cuéc sèng cña con ng−êi.
Môc tiªu søc khoÎ lµ môc tiªu ®éng do nhu cÇu n©ng cao søc khoÎ kh«ng ngõng t¨ng theo sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, x· héi. Thùc hiÖn môc tiªu søc khoÎ lµ c«ng viÖc khã kh¨n l©u dµi vµ rÊt tèn kÐm; ®ßi hái ph¶i huy
®éng c¸c nguån lùc cña ®Êt n−íc vµ sö dông c¸c nguån
hç trî tõ bªn ngoµi mét c¸ch hîp lý.
ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, nhiÖm vô nãi trªn vÉn cßn lµ
mét th¸ch thøc, th× ë nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn nh−
n−íc ta, nhiÖm vô nµy cßn nÆng nÒ gÊp béi. Chóng ta
võa b−íc ra khái cuéc chiÕn tranh l©u dµi vµ khèc liÖt
giµnh ®éc lËp. §ång bµo c¸c d©n téc ViÖt Nam chÞu
nhiÒu tæn thÊt, ®au th−¬ng, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn
cßn nhiÒu thiÕu thèn. Qu¸ tr×nh ®æi míi, tuy ®· ®¹t
®−îc nhiÒu thµnh tùu quan träng, nh−ng nh×n chung
t×nh tr¹ng kinh thÕ x· héi cßn kÐm ph¸t triÓn. Ng©n s¸ch dµnh cho y tÕ cßn kh¸ khiªm tèn, kho¶ng 5 USD/
ng−êi / n¨m, trong khi con sè nµy ë c¸c n−íc trong khu
vùc tõ vµi chôc ®Õn hµng tr¨m vµ ë c¸c n−íc ph¸t triÓn
tíi hµng ngh×n. Søc Ðp vÒ kinh tÕ lu«n ®Ì nÆng lªn c«ng
t¸c y tÕ n−íc ta trong nhiÒu n¨m qua. Trong hoµn c¶nh
hiÖn nay còng nh− trong mét vµi thËp niªn n÷a, kh«ng
cã ph−¬ng ¸n tµi chÝnh nµo cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu
nguån lùc, tranh thñ c¸c nguån viÖn trî, ch¾c ch¾n cã
thÓ gãp phÇn ®¸ng kÓ c¶i thiÖn ®−îc t×nh h×nh. VÊn ®Ò
quan träng hµng ®Çu cña c¸c nhµ qu¶n lý, l·nh ®¹o
ngµnh y tÕ tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng lµ cÇn ®Þnh
h−íng c¸c nguån lùc, c¸c dù ¸n vµo c¸c nhiÖm vô chiÕn
l−îc vÒ y tÕ trong ph¹m vi quyÒn h¹n cña m×nh.
II. ChiÕn l−îc y tÕ ®Õn 2010 vµ ®Þnh h−íng ®Õn 2020
ChiÕn l−îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ sóc khoÎ nh©n d©n
®Õn 2010 ®· ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt víi môc tiªu:
PhÊn ®Êu ®Ó mäi ng−êi d©n ®−îc h−ëng c¸c dÞch vô
ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn vµ sö dông c¸c dÞch vô y tÕ cã chÊt l−îng. Mäi ng−êi ®Òu ®−îc sèng trong céng ®ång an toµn, ph¸t triÓn tèt vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn. Gi¶m tû lÖ m¾c bÖnh, n©ng cao thÓ lùc, t¨ng tuæi thä vµ ph¸t triÓn gièng nßi
C¸c chØ tiªu søc khoÎ cÇn ®¹t ®−îc vµo n¨m 2010 lµ:
− Tuæi thä trung b×nh: 71
− Tû suÊt chÕt mÑ: 70/100.000 trÎ ®Î sèng
− Tû lÖ chÕt trÎ em d−íi 1 tuæi: d−íi 25‰ − Tû lÖ chÕt trÎ em d−íi 5 tuæi: 32‰
− Tû lÖ trÎ míi ®Î cã träng l−îng d−íi 2500 g thÊp
h¬n 6%
− Tû lÖ trÎ em d−íi 5 tuæi bÞ suy dinh d−ìng gi¶m
xuèng cßn d−íi 20%
− ChiÒu cao trung b×nh cña thanh niªn ®¹t tõ 1,60 m
trë lªn.
− Cã 4,5 b¸c sÜ vµ 1 d−îc sü ®¹i häc/ 10.000 d©n
Tr−íc m¾t ngµnh y tÕ cÇn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò
søc khoÎ −u tiªn nh− phßng chèng dÞch, phßng chèng
nhiÔm khuÈn, søc khoÎ bµ mÑ vµ trÎ em, søc khoÎ céng ®ång.
VÒ chiÕn l−îc ®Çu t−, cÇn −u tiªn cho vïng nghÌo,
vïng nói, vïng s©u, vïng xa; trong ®ã ®Çu t− Nhµ n−íc
gi÷ vai trß chñ ®¹o; ®ång thêi t¨ng c−êng huy ®éng vµ
®iÒu phèi c¸c nguån viÖn trî, ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, hç trî kü thuËt vµ c¸c kho¶n vay
−u ®·i.
Trong sè nh÷ng vÊn ®Ò søc khoÎ −u tiªn, søc khoÎ
cho ng−êi nghÌo ®ang lµ vÊn ®Ò næi lªn hµng ®Çu trong
c«ng t¸c y tÕ hiÖn nay. Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt
n−íc, sù ph©n biÖt giµu nghÌo ®ang diÔn ra ngµy cµng
gay g¾t, Mét tû lÖ lín d©n c− ë miÒn nói, vïng s©u, vïng
xa, biªn gÝíi h¶i ®¶o ®ang ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt thßi trong viÖc sö dông c¸c dÞch vô y tÕ. Ch¨m lo søc khoÎ
cho ng−êi nghÌo võa lµ vÊn ®Ò ®¹o lý truyÒn thèng cña
d©n téc ViÖt Nam; võa gãp phÇn ch¨m lo nguån lùc quý gi¸ nhÊt cña quèc gia - nguån nh©n lùc, yÕu tè quyÕt
®Þnh sù thµnh b¹i cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc.
Ph−¬ng ch©m chØ ®¹o nhÊt qu¸n cña §¶ng ®èi víi
c«ng t¸c y tÕ n−íc ta lµ phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh.
Nh÷ng n¨m qua ngµnh y tÕ ViÖt Nam ®· thu ®−îc
phßng. NhiÒu bÖnh dÞch nguy hiÓm ®−îc ®Èy lïi, ®Æc biÖt ®· khèng chÕ thµnh c«ng dÞch SARS, mét dÞch l¹ cùc kú nguy hiÓm ®· tõng khiÕn c¶ thÕ giíi lo l¾ng.Tuy nhiªn, c«ng t¸c y häc dù phßng vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp:
bÖnh dÞch vÉn cßn bïng ph¸t ë nhiÒu n¬i nh− sèt xuÊt
huyÕt, viªm mµng n·o, viªm gan, sèt rÐt....m«i tr−êng
ngµy cµng « nhiÔm nÆng nÒ, nhiÒu dÞch bÖnh míi xuÊt
hiÖn, ®iÓn h×nh nh− bÖnh cóm gia cÇm kh«ng nh÷ng
g©y thiÖt h¹i to lín vÒ kinh tÕ mµ cßn ®e do¹ l©y lan
sang ng−êi, g©y hËu qu¶ kh«n l−êng. V× vËy c«ng t¸c
phßng ngõa lu«n ®−îc ChÝnh phñ vµ Bé Y tÕ ViÖt Nam
dµnh sù quan t©m thÝch ®¸ng. Nh÷ng n¨m tíi, ngµnh y häc dù phßng n−íc ta sÏ ®−îc ®æi míi toµn diÖn vµ ®−îc
t¨ng c−êng n¨ng lùc ®¸ng kÓ.
LÜnh vùc søc khoÎ sinh s¶n vµ søc khoÎ trÎ em còng
th−êng xuyªn nhËn ®−îc sù quan t©m vµ ®Çu t− lín cña
ChÝnh phñ vµ Bé Y tÕ ViÖt Nam. Cã nh÷ng thêi ®iÓm,
lÜnh vùc nµy thu hót tíi 39% tæng viÖn trî n−íc ngoµi
cho ngµnh y tÕ.
Cïng víi nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc c«ng nghÖ, c¸c
kü thuËt míi ®−îc øng dông vµo c«ng t¸c y tÕ ngµy cµng
nhiÒu. ViÖc tiÕp cËn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ßi hái nguån
lùc hÕt søc to lín mµ ngay c¶ c¸c n−íc giµu còng gÆp
nhiÒu khã kh¨n. Tuy nhiªn b»ng sù n¨ng ®éng s¸ng t¹o, ph¸t huy néi lùc vµ tranh thñ c¸c nguån lùc sù hç trî qu«c tÕ, nhiÒu kü thuËt hiÖn ®¹i, nhiÒu trang thiÕt
bÞ ®¾t tiÒn ®· ®−îc ngµnh y tÕ ®−a vµo sö dông cã hiÖu
qu¶. Trong 10 n¨m qua, bé mÆt c¸c bÖnh viÖn tõ Trung
−¬ng tíi tuyÕn tØnh ®· thay ®æi h¼n. Tr×nh ®é kü thuËt
cña c¸c tuyÕn nµy ®· ®−îc n©ng cao rÊt nhiÒu. HiÖn t¹i
ChÝnh phñ ®ang cho phÐp x©y dùng ®Ò ¸n t¨ng c−êng
trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt cho c¸c bÖnh viÖn tuyÕn
huyÖn. §Ò ¸n nµy nh»m gióp ng−êi d©n tiÕp cËn dÔ h¬n
víi c¸c dÞch vô y tÕ kü thuËt cao; mÆt kh¸c gãp phÇn
gi¶m t¶i cho c¸c bÖnh viÖn tuyÕn Trung −¬ng. Bé Y tÕ
®ang tr×nh c¸c gi¶i ph¸p huy ®éng vèn, trong ®ã cã gi¶p ph¸p ph¸t hµnh c«ng tr¸i, vµ kªu gäi hç trî quèc tÕ nh»m huy ®éng nguån lùc cho ®Ò ¸n.
§Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n, yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt lµ ph¶i cã ®ñ nh©n lùc víi tr×nh ®é phï hîp ®¸p øng yªu cÇu kü thuËt ë c¸c tuyÕn y tÕ. HiÖn nay Bé Y tÕ ®ang rÊt thiÕu nguån lùc cho c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, bao gåm nh©n lùc y tÕ ë vïng s©u, vïng cao vµ ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé chuyªn khoa s©u. T×nh tr¹ng thiÕu chuyªn gia giái cho c¸c chuyªn ngµnh kü thuËt hiÖn ®ang g©y nªn sù lo ng¹i lín cho c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ c¸c nhµ chuyªn m«n hµng ®Çu cña ngµnh Y tÕ.
NhiÒu gi¶i ph¸p ®ang ®−îc th¶o luËn nh»m huy
®éng nguån l−c. C¸c dù ¸n lín cÇn ®−îc ®Þnh h−íng tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chiÕn l−îc nãi trªn.
III. Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô y tÕ th«ng qua c¸c dù ¸n, ®Ò ¸n
1. §Çu t− ph¸t triÓn trong lÜnh vùc y tÕ
Tr−íc hÕt cÇn t×m hiÓu viÖc chi ng©n s¸ch cho c¸c
Ng©n s¸ch hµng n¨m cÊp cho ngµnh y tÕ hiÖn chØ
chiÕm kho¶ng 5% tæng chi ng©n s¸ch Nhµ n−íc. Kho¶n
chi nh− vËy lµ qu¸ h¹n hÑp ®èi víi mét nÒn kinh tÕ cßn
kÐm ph¸t triÓn; v× sè l−îng tuyÖt ®èi qu¸ thÊp, l¹i ph¶i
dµnh kho¶ng h¬n 60% ®Ó tr¶ l−¬ng vµ c¸c kho¶n chi phÝ
hµnh chÝnh sù nghiÖp. PhÇn dµnh cho ®Çu t− ph¸t triÓn
kh«ng ®¸ng kÓ vµ ph¶i thùc hiÖn th«ng qua c¸c ch−¬ng
tr×nh dù ¸n víi nh÷ng c¬ chÕ qu¶n lý hÕt søc phøc t¹p. Hµng n¨m Bé Y tÕ tr×nh ChÝnh phñ hµng chôc c¸c ®Ò ¸n hç trî ph¸t triÓn tõng lÜnh vùc c«ng t¸c vµ ph¶i tèn kh¸ nhiÒu thêi gian, c«ng søc ®Ó th«ng qua c¸c dù ¸n nµy.
ViÖc chi ng©n s¸ch y tÕ ë c¸c ®Þa ph−¬ng cßn gÆp khã
kh¨n h¬n do c¸c kho¶n chi cã tÝnh chÊt l−¬ng chiÕm tû
träng kho¶ng 70%; mét sè tØnh nh− Thanh Ho¸ chiÕm
88%, T©y Ninh 81%, Ninh B×nh 77%. Kinh phÝ Ýt ái cßn l¹i ®−îc giµnh mét phÇn chi cho ®Çu t− ph¸t triÓn th«ng qua c¸c dù ¸n do UBND c¸c tØnh duyÖt cho ngµnh Y tÕ ®Þa ph−¬ng.
Nh×n chung, ®Çu t− ph¸t triÓn trong lÜnh vùc y tÕ
cßn rÊt h¹n chÕ. Nh÷ng thËp kû tíi, ngµnh y tÕ cÇn nguån tµi chÝnh ®Ó h×nh thµnh c¸c dù ¸n lín, t¹o nh÷ng bøt ph¸ trong viÖc ph¸t triÓn sù nghiÖp y tÕ n−íc nhµ.
2. Ph©n lo¹i c¸c dù ¸n y tÕ
Cã thÓ ph©n lo¹i c¸c dù ¸n theo nhiÒu c¸ch:
Ph©n theo quy m« ®Çu t−, cã thÓ chia thµnh 3 lo¹i:
− Dù ¸n lín do ChÝnh phñ phª duyÖt, giao cho c¸c Bé qu¶n lý cã quy m« triÓn khai ë nhiÒu tØnh, thµnh phè (dù ¸n nhãm A).
− Dù ¸n võa vµ nhá quy m« vµi triÖu USD do c¸c Bé phª duyÖt vµ qu¶n lý hoÆc giao cho tØnh qu¶n lý (dù ¸n nhãm B &C).
Ph©n theo nguån vèn, cã thÓ chia thµnh 2 lo¹i:
− Dù ¸n nguån vèn trong n−íc
− Dù ¸n ODA gåm vèn vay vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i
Ph©n theo môc tiªu, cã thÓ chia thµnh 2 nhãm:
− C¸c dù ¸n thuéc ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia:
nhãm nµy gåm c¸c ch−¬ng tr×nh y tÕ quèc gia do
Bé Y tÕ thùc hiÖn: dù ¸n tiªm chñng më réng, dù ¸n phßng chèng sèt rÐt, dù ¸n phßng chèng sèt xuÊt huyÕt, dù ¸n phßng chèng HIV/ AIDS. Mét
sè ch−¬ng tr×nh dù ¸n do c¸c bé ngµnh kh¸c chñ
tr×: ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch vÖ sinh m«i tr−êng, ch−¬ng tr×nh d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh... − C¸c dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn: dù ¸n ®Çu t− c¸c
trung t©m y tÕ chuyªn s©u; Dù ¸n x©y dùng c¸c
c«ng tr×nh träng ®iÓm Tr−êng §H Y-D−îc CÇn
Th¬, dù ¸n n©ng cÊp mét sè bÖnh viÖn, dù ¸n ®Çu t− n©ng cÊp c¸c c¬ së y tÕ tuyÕn huyÖn.
3. Mét sè dù ¸n lín ®ang thùc hiÖn
− Dù ¸n Hç trî y tÕ quèc gia: hç trî y tÕ cho16 tØnh
thµnh, thùc hiÖn b»ng vèn vay ng©n hµng thÕ giíi
(WB) vµ vèn ®èi øng trong n−íc. Dù ¸n ®ang
trong giai ®o¹n kÕt thóc.
− Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c y tÕ ViÖt Nam Thuþ §iÓn,
tr×nh ®−îc triÓn khai trªn nhiÒu lÜnh vùc nh−
chÝnh s¸ch y tÕ, hç trî y tÕ vïng khã kh¨n, hç trî
c«ng t¸c d−îc vµ qu¶n lý thuèc, phßng chèng tai
n¹n th−¬ng tÝch, phßng chèng thuèc l¸....
− Dù ¸n Y tÕ n«ng th«n: hç trî c«ng t¸c y tÕ vµ
n©ng cao n¨ng lùc cung cÊp dÞch vô y tÕ cho 13 tØnh víi tæng kinh phÝ gÇn 100 triÖu USD, bao
gåm c¶ vèn vay cña ng©n hµng ch©u ¸ vµ vèn ®èi
øng cña phÝa ViÖt Nam. Dù ¸n kÕt thóc vµo 2006.
− Dù ¸n Ch¨m sãc søc khoÎ ®ång bµo T©y Nguyªn:
®−îc triÓn khai b»ng nhiÒu nguån hç trî, trong ®ã
cã vèn vay tõ ng©n hµng ch©u ¸, viÖn trî cña tæ
chøc SIDA Thuþ §iÓn vµ vèn ®èi øng cña ChÝnh phñ ViÖt Nam.
− Dù ¸n An toµn truyÒn m¸u khu vùc, x©y dùng 3
trung t©m l−u tr÷ vµ truyÒn m¸u ë Hµ Néi, HuÕ
vµ Tp Hå ChÝ Minh, do WHO vµ ChÝnh phñ Luychx¨mbua tµi trî.
− Dù ¸n Kh¸m ch÷a bÖnh cho ng−êi nghÌo do vèn
vay cña WB vµ vèn ng©n s¸ch
− Dù ¸n T¨ng c−êng y tÕ ®ång b»ng s«ng Cöu Long
− Dù ¸n Phßng chèng sèt rÐt víi nguån tµi trî cña
ChÝnh phñ Australia, vµ NhËt B¶n
− C¸c dù ¸n phßng chèng HIV/AIDS do WB tµi trî
35 triÖu USD vµ c¸c dù ¸n hç trî kh¸c trong lÜnh vùc HIV/ AIDS
IV. §«i nÐt vÒ qu¶n lý thùc hiÖn dù ¸n hiÖn nay
Qu¶n lý dù ¸n lµ qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn dù ¸n,
kÓ tõ khi dù ¸n ®−îc b¾t ®Çu h×nh thµnh cho ®Õn khi
kÕt thóc vµ lµ qu¸ tr×nh qu¶n lý theo môc tiªu.
Dù ¸n lµ mét bé phËn trong kÕ ho¹ch Nhµ n−íc,
nh−ng tæ chøc qu¶n lý dù ¸n lµ mét tæ chøc mang tÝnh
t¹m thêi. Kh©u tæ chøc dù ¸n th−êng bÞ kÐo dµi, thêi
gian tõ khi dù ¸n ®−îc phª duyÖt ®Õn khi ho¹t ®éng
®−îc th−êng kÐo dµi c¶ n¨m, cã khi tíi hµng n¨m.
Ho¹t ®éng qu¶n lý dù ¸n bao gåm c¸c giai ®o¹n hÕt søc quan träng:
− LËp kÕ ho¹ch
− Tæ chøc ho¹t ®éng
− L·nh ®¹o qu¶n lý
− Gi¸m s¸t ®¸nh gi¸
Song song víi viÖc h×nh thµnh bé m¸y qu¶n lý dù ¸n, viÖc lùa chän gi¸m ®èc dù ¸n lµ hÕt søc quan träng. Nh÷ng phÈm chÊt c¬ b¶n mµ gi¸m ®èc dù ¸n cÇn ph¶i cã lµ:
− BiÕt tæ chøc, huÊn luyÖn vµ ®éng viªn mäi ng−êi
trong dù ¸n lµm viÖc v× c¸c môc tiªu dù ¸n
− Cã b¶n lÜnh cña nhµ l·nh ®¹o.
− BiÕt x©y dùng vµ t¹o lËp c¸c mèi quan hÖ vµ giao
tiÕp víi bªn ngoµi.
− Cã kh¶ n¨ng phèi hîp c¸c ho¹t ®éng vµ g¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn
T×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay lµ viÖc triÓn khai vµ ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n cßn lóng tóng, chËm trÔ. C¸c dù ¸n
th−êng ph¶i kÐo dµi, thËm chÝ ph¶i c¾t bít môc tiªu do
hÕt thêi gian. ViÖc gi¶i ng©n, mua s¾m ®Êu thÇu... cßn nhiÒu phøc t¹p, thiÕu nhÊt qu¸n g©y nhiÒu khã kh¨n cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn.
v. KÕt luËn
Dù ¸n lµ mét bé phËn trong kÕ ho¹ch nhµ n−íc, diÔn
ra ë mäi lÜnh vùc kinh tÕ x· héi, trong ®ã cã lÜnh vùc y tÕ. C«ng t¸c dù ¸n ®ßi hái ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé n¾m
v÷ng nhiÖm vô chiÕn l−îc cña ngµnh vµ giái vÒ nghiÖp
vô ®iÒu hµnh qu¶n lý dù ¸n ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c dù ¸n
phôc vô c¸c nhiÖm vô chiÕn l−îc cña ngµnh.
Trong ngµnh y tÕ, qua c¸c sè liÖu ®iÒu tra vµ b¸o
c¸o, sè c¸n bé dù ¸n ®¹t ®−îc c¸c phÈm chÊt nãi trªn
ch−a nhiÒu; c«ng t¸c dù ¸n l¹i hÕt søc phøc t¹p vµ míi
mÎ víi nhiÒu ng−êi. V× vËy cÇn cã nh÷ng líp ®µo t¹o c¸n
bé dù ¸n mét c¸ch bµi b¶n ®Ó dÇn dÇn h×nh thµnh ®éi ngò c¸n bé dù ¸n ®ñ søc lËp kÕ ho¹ch, triÓn khai vµ
®iÒu hµnh c¸c dù ¸n lín tr−íc m¾t còng nh− trong
t−¬ng lai mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt.
2.
Tæng quan vÒ x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ
ThS. PhÝ V¨n Th©m
Môc tiªu
1. HiÓu ®−îc thÕ nµo lµ ch−¬ng tr×nh, dù ¸n. 2. Tr×nh bµy ®−îc c¸c néi dung chñ yÕu vµ c¸c
b−íc chÝnh trong viÖc thiÕt kÕ, lËp kÕ ho¹ch vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ.
3. Ph©n tÝch ®−îc mèi quan hÖ trong viÖc thiÕt kÕ vµ triÓn khai dù ¸n.
I. Më ®Çu
HiÖn nay chóng ta ®ang chuyÓn ®æi tõ c¸c ho¹t ®éng
th−¬ng xuyªn sang c¸c ho¹t ®éng dù ¸n, coi ®ã lµ
ph−¬ng thøc hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng ®iÒu chóng ta
mong muèn. Dù ¸n thµnh c«ng khi nã ®¹t ®−îc ®iÒu
chóng ta mong mái. Mét dù ¸n quèc tÕ ®−îc coi lµ thµnh
c«ng khi ®¸p øng ®−îc nh÷ng ®ßi hái cña c¶ hai phÝa: c¬
quan tµi trî vµ bªn ®−îc tµi trî (quèc gia, ngµnh, ®Þa
ph−¬ng...). Mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu
cña c¬ quan tµi trî vµ nh÷ng ng−êi qu¶n lý dù ¸n lµ vÊn
ng©n s¸ch sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Cã nhiÒu c¸ch
®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, tr−íc hÕt nh÷ng bªn liªn quan
chñ yÕu ®Õn dù ¸n cÇn biÕt râ kÕ ho¹ch dù ¸n. Nh÷ng
ng−êi nµy (hoÆc tæ chøc) cÇn tr¶ lêi râ nh÷ng c©u hái
sau: Môc tiªu dù ¸n lµ g×? Lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®−îc c¸c
môc tiªu? Lµm g× vµ khi nµo lµm viÖc ®ã? Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo lµ cÇn vµ ®ñ ®Ó hoµn thµnh c¸c môc tiªu ë nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau?...
Trong viÖc x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n, nh÷ng
ng−êi thiÕt kÕ dù ¸n cÇn hiÓu rÊt râ hä ph¶i g× ®Ó ®−a
nh÷ng néi dung quan träng nµy vµo v¨n b¶n dù ¸n ®Ó
gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò y tÕ ®ang næi cém vµ ®¸p øng sù
mong muèn cña c¸c bªn liªn quan. Trong tµi liÖu nµy sÏ
cung cÊp nh÷ng h−íng dÉn chung nhÊt c¸c b−íc chñ
yÕu trong viÖc thiÕt kÕ x©y dùng dù ¸n, ®ång thêi còng nªu nªn mét sè néi dung chñ yÕu trong viÖc triÓn khai ho¹t ®éng dù ¸n nh»m hiÖn thùc ho¸ nh÷ng ®iÒu chóng ta mong muèn trong kÕ ho¹ch dù ¸n. Tµi liÖu còng cung cÊp mét sè néi dung vÒ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý vµ triÓn khai c¸c dù ¸n y tÕ.
II. ThÕ nµo lµ ch−¬ng tr×nh, Dù ¸n
Th«ng th−êng chóng ta ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch
hµng n¨m hay nhiÒu n¨m, quy tr×nh nµy th−êng lÆp ®i,
lÆp l¹i vµ kh«ng cã nh÷ng thay ®æi ®ét biÕn. §Ó cã
nh÷ng thay ®æi lín chóng ta lËp ra c¸c ch−¬ng tr×nh, dù
¸n ®Ó t¹o ra c¸c thay ®æi kh«ng th−êng xuyªn. Thay ®æi
nµy cã thÓ lµ thay ®æi vÒ c¬ cÊu tæ chøc, vÒ nguån lùc hoÆc v¨n ho¸ x· héi. Còng cã thÓ lµ thay ®æi vÒ sè
l−îng, chÊt l−îng s¶n phÈm hay thay ®æi hµnh vi, mèi
quan hÖ, øng xö. Ho¹t ®éng dù ¸n lµ theo m« h×nh míi ®©y lµ qu¸ tr×nh thay ®æi ®i lªn cña x· héi hiÖn ®¹i.
Ch−¬ng tr×nh, dù ¸n th−êng g¾n víi mét sù thay ®æi ®ét
ph¸, nh− s¬ ®å sau:
Dù ¸n
HiÖn t¹i
Thay ®æi
T−¬ng lai
Ch−¬ng tr×nh lµ tËp hîp nhiÒu dù ¸n nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu chung ®· ®−îc x¸c ®Þnh. Nh− vËy ch−¬ng tr×nh lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng cã môc tiªu, hoÆc tËp hîp c¸c
dù ¸n ®Ó h−íng ®Õn môc tiªu ®Þnh tr−íc. Ch−¬ng tr×nh
®«i khi cßn gäi lµ ®Ò ¸n.
Dù ¸n lµ mét chuçi c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt ®−îc t¹o
ra nh»m ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong ph¹m
vi ng©n s¸ch vµ thêi gian x¸c ®Þnh (dù ¸n ®éc lËp). Dù
¸n cßn lµ mét chuçi c¸c ho¹t ®éng ®−îc liªn kÕt mËt
thiÕt víi nhau ®¹t ®−îc môc tiªu nhÊt ®Þnh ®Ó cïng
h−íng ®¹t tíi môc tiªu chung trong mét ch−¬ng tr×nh
(c¸c dù ¸n trong ch−¬ng tr×nh).
Trong thùc tÕ c¸c kh¸i niÖm vÒ ch−¬ng tr×nh, ®Ò ¸n
vµ dù ¸n kh«ng ph¶i lóc nµo còng ph©n biÖt r¹ch rßi,
nhiÒu khi ng−êi ta dïng tõ dù ¸n ®Ó chØ chung cho c¶ ba
kh¸i niÖm ch−¬ng tr×nh, ®Ò ¸n vµ dù ¸n; nh− vËy sÏ
VÝ dô 1: Ch−¬ng tr×nh phßng chèng mét sè bÖnh x· héi, bÖnh dÞch nguy hiÓm vµ HIV/ AIDS cña Bé Y tÕ,
n¨m 2003 gåm c¸c 10 dù ¸n, vÝ dô nh−:
− Dù ¸n phßng, chèng bÖnh sèt rÐt,
− Dù ¸n phßng chèng lao,
− Dù ¸n tiªm chñng më réng,
− Dù ¸n b¶o vÖ søc khoÎ t©m thÇn céng ®ång
− Dù ¸n phßng chèng HIV/AIDS,...
VÝ dô 2: Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c y tÕ ViÖt Nam - Thuþ
§iÓn cã 16 dù ¸n thµnh phÇn nh−: dù ¸n hç trî vïng
khã kh¨n, dù ¸n t¨ng c−êng n¨ng lùc qu¶n lý thuèc.
Trong tËp tµi liÖu nµy chóng t«i dïng tõ ch−¬ng
tr×nh, dù ¸n ®−îc hiÓu thèng nhÊt theo kh¸i niÖm ®·
nªu ë trªn, ®Ó tiÖn sö dông nhiÒu khi chØ nãi ®Õn dù ¸n
mµ kh«ng nãi tíi ch−¬ng tr×nh hay ®Ò ¸n.
III. §Æc tr−ng cña Dù ¸n
Dù ¸n kh¸c c¸c ho¹t ®éng th−êng xuyªn ë chç nã cã
môc tiªu cô thÓ râ rµng, cã thêi gian nhÊt ®Þnh (cã ®iÓm b¾t ®Çu vµ kÕt thóc). Nguån lùc bÞ rµng buéc vµ ®Æc biÖt
ng©n s¸ch ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc. Cã ®Þa ®iÓm triÓn khai
thùc hiÖn. Sau khi dù ¸n kÕt thóc c¸c ho¹t ®éng dù ¸n
®−îc g¾n vµo ho¹t ®éng th−êng xuyªn cña tæ chøc. Tæ
chøc cña dù ¸n chØ lµ t¹m thêi vµ kh«ng tån t¹i sau khi dù ¸n kÕt thóc. Dù ¸n chØ lµ c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn
IV. Ph©n lo¹i Dù ¸n
HiÖn nay trong ngµnh y tÕ th−êng cã 2 lo¹i: dù ¸n
®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n vµ dù ¸n hç trî kü thuËt.
Dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n: lµ mét tËp hîp c¸c ®Ò xuÊt cã liªn quan ®Õn viÖc bá vèn ®Ó t¹o míi, më réng hoÆc c¶i t¹o nh÷ng c¬ së vËt chÊt nhÊt ®Þnh nh»m ®¹t ®−îc sù t¨ng tr−ëng vÒ mÆt sè l−îng hoÆc duy tr×, c¶i
tiÕn n©ng cao chÊt l−îng cña s¶n phÈm hoÆc dÞch vô
trong kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh" (Theo nghÞ ®Þnh sè 52/
1999/ N§-CP). Trong c¸c dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n,
ng©n s¸ch chñ yÕu dµnh cho viÖc x©y dùng nhµ, x−ëng,
vá bao che, mua s¾m, l¾p ®Æt c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt
vµ ®µo t¹o vËn hµnh c«ng nghÖ ®−îc trang bÞ.
Dù ¸n hç trî kü thuËt: lµ dù ¸n mµ ng©n s¸ch chñ yÕu dµnh cho viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ, kiÕn thøc, kinh nghiÖm, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, thÓ chÕ..., cung cÊp yÕu tè ®Çu vµo vÒ kü thuËt ®Ó chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n. C¸c dù ¸n trong ngµnh y tÕ chñ yÕu lµ hç trî kü thuËt. Trong mét sè
tr−êng hîp mét dù ¸n y tÕ cã lÉn c¶ viÖc ®Çu t−, x©y
dùng vµ hç trî kü thuËt.
Ngoµi ra tuú theo nguån sè vèn mµ ng−êi ta cßn
ph©n lo¹i c¸c dù ¸n nhãm A, dù ¸n nhãm B vµ dù ¸n nhãm C, hiÖn nay ë Bé Y tÕ ®ang ¸p dông quy ®Þnh lµ:
− Dù ¸n nhãm A lµ dù ¸n cã sè vèn trªn 200 tû ®ång
− Dù ¸n nhãm B cã sè vèn d−íi 200 tû ®ång
V. thÕ nµo lµ Qu¶n lý dù ¸n
Qu¶n lý dù ¸n lµ c«ng viÖc cßn t−¬ng ®èi míi ®èi víi
chóng ta, viÖc qu¶n lý bao gåm tõ kh©u tæ chøc thiÕt kÕ x©y dùng kÕ ho¹ch dù ¸n ®Õn tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn vµ ®¸nh gi¸ kÕt thóc. Chu tr×nh qu¶n lý dù ¸n y tÕ th−êng gÆp nh− s¬ ®å sau:
Chu tr×nh qu¶n lý dù ¸n
Khëi ®Çu
Quy tr×nh qu¶n lý dù ¸n th«ng th−êng ph¶i qua c¸c
b−íc nh− trªn. Tuy nhiªn còng cã khi ng−êi ta ph©n nhá
chi tiÕt h¬n hoÆc l−îc bít lµ do môc tiªu sö dông cña
nh÷ng nhµ qu¶n lý.
Song song víi c¸c ho¹t ®éng th−êng xuyªn, hiÖn nay
ë ngµnh y tÕ cßn cã ho¹t ®éng theo c¸c dù ¸n. Cã dù ¸n cã sù hç trî quèc tÕ vµ cã dù ¸n kh«ng cã sù hç trî quèc tÕ
C¸c dù ¸n cã sù hç trî quèc tÕ nh−: dù ¸n vèn vay
cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ng©n hµng thÕ giíi (WB), ng©n
hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB). C¸c dù ¸n viÖn trî ph¸t
triÓn vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña c¸c n−íc vµ tæ chøc
phi chÝnh phñ nh− WHO, UNICF, JICA, Hµ Lan,
HVO,...C¸c dù ¸n nµy th−êng lµ hç trî kü thuËt, vèn
chñ yÕu cña quèc tÕ, tuy nhiªn n−íc ta vÉn ph¶i bá mét
sè vèn nhÊt ®Þnh (vèn ®èi øng)
X¸c ®Þnh dù ¸n
Ch−a xong Xong
C¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông nguån kinh phÝ
trong n−íc nh−: ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i
tr−êng n«ng th«n, ch−¬ng tr×nh d©n sè vµ kÕ ho¹ch ho¸
gia ®×nh, ch−¬ng tr×nh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o gåm cã dù ¸n
t¨ng c−êng c¬ së vËt chÊt c¸c tr−êng ®¹i häc, dù ¸n t¨ng
c−êng c¬ së vËt chÊt c¸c tr−êng trung häc chuyªn
nghiÖp,...
ThiÕt kÕ vµ lËp kÕ ho¹ch dù ¸n §¸nh gi¸ kÕt qu¶
dù ¸n
Gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng dù ¸n
ThÈm ®Þnh, Phª duyÖt dù ¸n
C¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n dï kinh phÝ cña quèc tÕ hay
sö dông ng©n s¸ch trong n−íc, vÒ c¬ b¶n c¸c b−íc trong
x©y dùng, triÓn khai thùc hiÖn, ®¸nh gi¸,... còng t−¬ng
tù nh− nhau. Tuy nhiªn quy tr×nh x©y dùng vµ thùc
hiÖn dù ¸n cã thÓ cã nh÷ng thay ®æi tuú theo tõng tr−êng hîp cô thÓ do yªu cÇu cña nhµ tµi trî cho ch−¬ng tr×nh, dù ¸n.
KÕt thóc
Vi. Nh÷ng Néi dung chÝnh trong viÖc x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n
X©y dùng dù ¸n, nh×n chung lµ c«ng viÖc quan träng, khëi ®Çu cho mét sù ph¸t triÓn sau nµy. Sau khi x©y dùng dù ¸n lµ c¶ qu¸ tr×nh vÒ thÈm ®Þnh, bè trÝ ng©n s¸ch vµ triÓn khai thùc hiÖn. ViÖc b¾t ®Çu dù ¸n th−êng cÇn xem xÐt c¸c b−íc tr×nh bµy d−íi ®©y.
1. ChuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n
C«ng t¸c chuÈn bÞ bao gåm hµng lo¹t c¸c c«ng viÖc, trong ®ã thu thËp, ph©n tÝch th«ng tin lµ quan träng víi c¸c néi dung nh−:
1.1. Chñ tr−¬ng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ngµnh
§Ó chuÈn bÞ x©y dùng dù ¸n, chóng ta cÇn thu thËp c¸c th«ng tin nh− c¸c chñ tr−¬ng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn
cña ®Êt n−íc, cña ngµnh, cña ®Þa ph−¬ng. Trong lÜnh
vùc y tÕ chóng ta chiÕn l−îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc
khoÎ nh©n d©n giai ®o¹n 2001-2010 ®−îc phª duyÖt t¹i
QuyÕt ®Þnh, sè 35/201-TTg ngµy 19/3/2001. Chóng ta cã
chØ thÞ 06-CT/TW ngµy 22/1/2002 cña Ban BÝ th− TW
§¶ng vÒ cñng cè m¹ng l−íi y tÕ c¬ së,...Bªn c¹nh ®ã
chóng ta cÇn cã c¸c th«ng tin vÒ y tÕ trong lÜnh vùc mµ chóng ta mong muèn cã dù ¸n, ®©y lµ nh÷ng c¬ së quan
träng ®Ó chóng ta cã thÓ x©y dùng ®−îc nh÷ng dù ¸n y
tÕ kh¶ thi.
1.2. Ph©n tÝch t×nh huèng vµ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò −u tiªn
Tr−íc hÕt cÇn biÕt ta ®ang ë ®©u, ta cÇn g×? Nh÷ng
vÊn ®Ò y tÕ nµo lµ ®ang næi cém mµ chóng ta mong
muèn gi¶i quyÕt. Dùa trªn viÖc ph©n tÝch t×nh huèng mµ chóng ta cÇn x©y dùng mét c©y vÊn ®Ò trªn c¬ së
nh÷ng mèi quan hÖ nh©n qu¶ vµ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò −u
tiªn. VÊn ®Ò søc khoÎ ë ®©y ®−îc hiÓu lµ sù tån t¹i cña
t×nh tr¹ng yÕu kÐm trong mét lÜnh vùc nµo ®ã. X¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh g©y ra vÊn ®Ò y tÕ bao gåm c¶ nh÷ng yÕu tè ngoµi ngµnh y tÕ trªn c¬ së nh÷ng b»ng
chøng rót ra tõ sè liÖu thu thËp ®−îc. Sau ®ã liªn kÕt
c¸c vÊn ®Ò víi nhau theo c¸c mèi quan hÖ nh©n qu¶ ®Ó x©y dùng "c©y vÊn ®Ò".
1.3. Ph©n tÝch c¸c bªn liªn quan dù ¸n
C¸c bªn liªn quan lµ bÊt cø nhãm hoÆc c¸ nh©n, tæ chøc nµo quan t©m ®Õn kÕt qu¶ cña dù ¸n. Chóng ta cÇn x¸c ®Þnh nh÷ng lîi Ých dù ¸n mang l¹i cho c¸c bªn liªn quan, mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm chñ yÕu cã thÓ g©y ¶nh h−ëng ®Õn sù hîp t¸c gi÷a hä vµ còng nh− viÖc thùc hiÖn dù ¸n. Ph©n tÝch mèi quan t©m cña c¸c bªn liªn quan.
ViÖc ph©n tÝch cÇn tËp trung cÇn vµo nh÷ng nhãm ®−îc
h−ëng nhiÒu lîi Ých vµ c¸c c¬ quan thùc hiÖn dù ¸n.
2. ThiÕt kÕ dù ¸n:gåm c¸c b−íc chÝnh sau ®©y: 2.1. X¸c ®Þnh môc tiªu
Sau khi ph©n tÝch vÊn ®Ò chóng ta cã thÓ x©y dùng mét c©y môc tiªu b»ng c¸ch chuyÓn c¸c vÊn ®Ò thµnh môc tiªu vµ xÕp ®Æt chóng theo thø tù phï hîp víi mèi quan hÖ nh©n qu¶.
cña c©y thÓ hiÖn nh÷ng nhãm môc tiªu liªn quan ®Õn nhau. Chóng ta cã thÓ lùa chän xem dù ¸n sÏ tËp trung vµo nhãm nµo vµ nhãm nµo n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña dù ¸n. Môc tiªu cã nhiÒu cÊp môc tiªu: môc tiªu tæng qu¸t vµ c¸c môc tiªu cô thÓ cña tõng néi dung. Khi x©y dùng môc tiªu cÇn chó ý ®Ó tr¸nh lÉn lén gi÷a c¸c môc tiªu cô thÓ vµ c¸c môc tiªu cã tÝnh chÊt ph¸t triÓn.
2.2. X¸c ®Þnh ®Çu ra vµ ho¹t ®éng cña dù ¸n
§Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cô thÓ cña dù ¸n ng−êi ta
ph¶i cung øng mét sè dÞch vô, trong ®ã cã nh÷ng dÞch
vô do dù ¸n cung cÊp, nh÷ng dÞch vô nµy ®−îc gäi lµ
"®Çu ra". §Çu ra lµ nh÷ng s¶n phÈm do dù ¸n t¹o ra vµ cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tõ c©y môc tiªu.
§Ó ®¹t ®−îc mét môc tiªu cÇn hoµn thµnh mét sè
®Çu ra. Chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®Çu ra trªn c¬ së nh÷ng môc tiªu ë cÊp ®é trùc tiÕp dÉn ®Õn môc tiªu cña dù ¸n.
§Ó t¹o ra ®−îc mét ®Çu ra ph¶i thùc hiÖn mét hay
mét sè ho¹t ®éng. C¸c ho¹t ®éng nµy ®−îc x¸c ®Þnh trªn
c¬ së c¸c ®Çu ra. Nh÷ng ®Çu ra mµ chóng ta kh«ng kiÓm
so¸t ®−îc th× kh«ng ®−a vµo kÕ ho¹ch. X©y dùng c¸c
ho¹t ®éng cña dù ¸n cÇn chó ý ®Õn ®iÒu kiÖn nguån lùc ®Ó thùc hiÖn ®−îc ho¹t ®éng ®ã vµ chØ râ ho¹t ®éng ®−îc thùc hiÖn vµo lóc nµo. B¶ng tiÕn ®é ho¹t ®éng cña dù ¸n vµ tiÕn ®é gi¶i ng©n cña dù ¸n ®−îc xem nh− ®Æc tr−ng cña dù ¸n. Mét sè dù ¸n hç trî quèc tÕ, nh÷ng kÕ ho¹ch vÒ nhu cÇu chuyªn gia lu«n cã vai trß quan träng cho dù ¸n ®−îc triÓn khai.
2.3. X¸c ®Þnh chØ sè vµ lËp kÕ ho¹ch ®¸nh gi¸
§Ó ®o l−êng sù tiÕn triÓn vµ kÕt qu¶ cña dù ¸n cÇn
cã nh÷ng chØ sè nhÊt ®Þnh. Nh÷ng chØ sè nµy cã thÓ lµ
®Þnh l−îng hoÆc ®Þnh tÝnh. Ng−êi thiÕt kÕ dù ¸n cã
tr¸ch nhiÖm ®−a ra c¸c chØ sè ®¸nh gi¸ cô thÓ ®Ó c¸c
nhµ qu¶n lý hoÆc nh÷ng ng−êi ®¸nh gi¸ sö dông lµm
th−íc ®o sù thµnh c«ng cña dù ¸n. ChØ sè ®¸nh gi¸ cÇn
nªu râ thêi gian, ®Þa ®iÓm, nhãm ®èi t−îng nµo lµm
®−îc g× (®Ó thùc hiÖn môc tiªu mét cÊp nµo ®ã). X©y
dùng chØ sè ®¸nh gi¸ ng−êi ta ph¶i sö dông c¸c sè liÖu
®iÒu tra cã thÓ ®−îc thu thËp vµo c¸c giai ®o¹n kh¸c
nhau: Tr−íc khi thùc hiÖn dù ¸n, trong qu¸ tr×nh thùc
hiÖn hoÆc sau khi kÕt thóc dù ¸n, tuú thuéc vµo môc tiªu cô thÓ. Khi nªu chØ sè cÇn cã b»ng chøng cho thÊy
chØ sè ®ã ®−îc x¸c ®Þnh theo c¨n cø nµo. ViÖc ®¸nh gi¸
cÇn ®−îc ®−a vµo kÕ ho¹ch ngay tõ khi thiÕt kÕ, cã thÓ
®¸nh gi¸ vµo gi÷a kú hoÆc ®¸nh gi¸ khi kÕt thóc dù ¸n. Chóng ta ph¶i ph¶i x¸c ®Þnh chØ sè vµ kÕ ho¹ch ®¸nh gi¸ ngay khi thiÕt kÕ dù ¸n.
2.4. X¸c ®Þnh c¸c gi¶ ®Þnh vµ rñi ro
Gi¶ ®Þnh lµ nh÷ng yÕu tè hoÆc ®iÒu kiÖn quan träng
®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cña dù ¸n nh−ng l¹i n»m ngoµi
sù kiÓm so¸t cña dù ¸n. Rñi ro lµ c¸c th«ng ®iÖp, tµi liÖu vÒ gi¸o dôc søc khoÎ kh«ng phï hîp víi phong tôc, tËp
qu¸n cña nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. Khi thiÕt kÕ dù ¸n chóng
ta ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ c¸c gi¶ ®Þnh vµ rñi ro còng nh−
3. ThÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n
Môc ®Ých cña thÈm ®Þnh dù ¸n lµ ®Ó qu¶n lý tèt viÖc
chuÈn bÞ ®Çu t− cho dù ¸n vµ ra quyÕt ®Þnh hoÆc cÊp
giÊy phÐp ®Çu t−.
Kh«ng thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt dù ¸n kh«ng thÓ b¾t
®Çu ho¹t ®éng ®−îc. Tuy nhiªn thùc tÕ cho thÊy nhiÒu
ng−êi Ýt chó ý ®Õn viÖc nµy, do ®ã kh«ng thùc hiÖn ®−îc c¸c yªu cÇu thÈm ®Þnh, lµm cho qu¸ tr×nh nµy kÐo dµi.
ThÈm ®Þnh dù ¸n lµ mét qu¸ tr×nh ®ßi hái thêi gian. C¸c tµi liÖu dù ¸n ph¶i ®−îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ, ng−êi lËp kÕ ho¹ch hoÆc qu¶n lý cã thÓ ph¶i bµn b¹c hoÆc ®µm
ph¸n, tho¶ thuËn víi nhiÒu ng−êi liªn quan ë c¸c cÊp
kh¸c nhau, do ®ã ®ßi hái cã nh÷ng kü n¨ng nhÊt ®Þnh.
Dù ¸n sau khi thÈm ®Þnh cÇn ®−îc th«ng b¸o c«ng khai,
trong khu vùc triÓn khai dù ¸n ®Ó t×m kiÕm sù ®ång t×nh ñng hé trong viÖc triÓn khai sau nµy.
4. TriÓn khai thùc hiÖn dù ¸n
§©y lµ kh©u then chèt ®Ó c¶i t¹o vµ thay ®æi nh»m
®¹t ®−îc ®iÒu ta mong muèn. ViÖc triÓn khai c¸c ho¹t
®éng dù ¸n bao gåm tæ chøc vµ bè trÝ nh©n lùc cho dù ¸n, triÓn khai c¸c ho¹t ®éng dù ¸n theo kÕ ho¹ch ®· v¹ch ra. ViÖc triÓn khai dù ¸n ®ßi hái c¸n bé dù ¸n ph¶i nhiÖt t×nh, cã tr¸ch nhiÖm, biÕt tæ chøc vµ thùc hiÖn tõng ho¹t ®éng sao cho ®óng c¸c quy ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. C¸n bé dù ¸n cÇn cã nh÷ng n¨ng lùc nhÊt
®Þnh (n¨ng lùc dù ¸n) nh− n¨ng lùc lµm viÖc nhãm, lµm
viÖc víi chuyªn gia, kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷, vi tÝnh, giao tiÕp, viÕt b¸o c¸o, tæ chøc héi th¶o...
Trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n, viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, hµng ho¸, trang thiÕt bÞ lµ nh÷ng c«ng viÖc quan träng, quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i dù ¸n cña chóng ta. CÇn
l−u ý r»ng khi triÓn khai nh÷ng dù ¸n cã hç trî quèc tÕ,
nh÷ng ho¹t ®éng cã chuyªn gia lu«n lu«n lµ nh÷ng −u
tiªn cao cña nhµ tµi trî
5. KiÓm tra, gi¸m s¸t ®¸nh gi¸ vµ kÕt thóc dù ¸n
KiÓm tra gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng dù ¸n nh»m ®−a dù
¸n ®i ®óng vµ ®¹t ®−îc môc tiªu mong muèn. qu¸ tr×nh
kiÓm tra, gi¸m s¸t gióp ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n cña dù ¸n, tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng dù ¸n. kÞp thêi uèn n¾n ®Ó dù ¸n ®i ®óng môc tiªu mµ chóng ta ®· thiÕt kÕ, x©y dùng. ViÖc ®¸nh gi¸ dù ¸n gióp cho c¸c
nhµ qu¶n lý l·nh ®¹o nh×n nhËn ®−îc ®iÓm m¹nh vµ
yÕu cña hÖ thèng vµ kÞp thêi ph¸t hiÖn, ®iÒu chØnh dù ¸n nh»m lµm cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt víi nguån lùc ®· cã. §¸nh gi¸ gi÷a kú tËp trung vµo viÖc xÐm xÐt dù ¸n
®· lµm ®−îc g×, cã khã kh¨n hoÆc cã cÇn ®iÒu chØnh g×
kh«ng. NÕu cÇn thiÕt cã thÓ ®Ò xuÊt xin ®iÒu chØnh ho¹t ®éng, ®iÒu chØnh kinh phÝ cña dù ¸n, thËm chÝ cã thÓ ®iÒu chØnh c¶ mét phÇn môc tiªu dù ¸n.
§¸nh gi¸ kÕt thóc tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc sau: sù phï hîp, hiÖu qu¶, t¸c ®éng, tÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n, viÖc ®¸nh gi¸ ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu dù ¸n ®· ®Æt ra
tõ ban ®Çu. Khi ®¸nh gi¸ dù ¸n ng−êi qu¶n lý hoÆc c¸c
tõ dù ¸n. §¸nh gi¸ kÕt thóc dù ¸n cÇn xem xÐt toµn diÖn c¸c vÊn ®Ò y tÕ mµ dù ¸n ®· gi¶i quyÕt, t×m ra
nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm ®Ó kÞp thêi cã ph−¬ng ¸n míi, cã
thÓ sÏ ®−a ra c¸c dù ¸n míi nh»m kh¾c phôc yÕu kÐm
®Ó ®−a ngµnh y tÕ ph¸t triÓn phôc vô tèt h¬n b¶o vÖ søc
khoÎ nh©n d©n.
Bµi tËp T×nh huèng (Scenario)
Trong tËp tµi liÖu nµy cßn ®−a ra mét ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu vµ häc tËp míi. Häc tËp theo t×nh huèng
(Scenario). §©y lµ mét ph−¬ng ph¸p häc tËp hiÖn ®¹i
trªn thÕ giíi. M« h×nh vÒ y tÕ huyÖn Mª LÜnh ®−îc ®−a
ra nh− lµ mét vÝ dô cô thÓ vÒ t×nh h×nh y tÕ cña mét
huyÖn cïng nh÷ng ®Þnh h−íng cña c¬ quan qu¶n lý vµ
nhµ tµi trî. Trªn c¬ së ®ã, khi nghiªn cøu vµ häc tËp viÖc x©y dùng vµ triÓn khai dù ¸n y tÕ c¸c gi¶ng viªn vµ
häc viªn cã thÓ sö dông nã nh− mét kÞch b¶n ®Ó th¶o
luËn, hay lµm viÖc theo nhãm trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hµnh x©y dùng dù ¸n.
Trong phÇn nµy cßn cã h−íng dÉn c¸ch x©y dùng dù
¸n, cã ®−a ra c¸c mÉu vÒ dù ¸n cña Bé Y tÕ, cña mét sè
tæ chøc quèc tÕ. Häc viªn cã thÓ tù x©y dùng ®−îc dù ¸n
y tÕ trong bèi c¶nh cô thÓ cña huyÖn Mª LÜnh, ®ång thêi còng cã mét sè gîi ý vÒ kÕ ho¹ch cho viÖc ®iÒu tra thu
thËp sè liÖu ë huyÖn vµ ph−¬ng ph¸p lµm viÖc nhãm
trong dù ¸n.
3.
Thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸n y tÕ
ThS. PhÝ V¨n Th©m
Môc tiªu
1. Ph©n tÝch ®−îc tÇm quan träng cña th«ng tin trong x©y dùng dù ¸n y tÕ
2. Tr×nh bµy ®−îc c¸c nguån th«ng tin cho x©y dùng dù ¸n
3. Cã kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng mét dù ¸n y tÕ th«ng qua mét cuéc ®iÒu tra nhanh.
I. TÇm quan träng cña th«ng tin trong x©y dùng dù ¸n
Khi x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ, viÖc quan träng chóng ta ph¶i cã ®ñ th«ng tin trong ph¹m vÞ chóng ta ®ang quan t©m, th«ng tin ë c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n y tÕ vµ
nh÷ng th«ng tin chung kh¸c. VÝ dô nh− trong ph¹m vi y
viÖc kh¸m ch÷a bÖnh cña d©n nãi riªng. Nh÷ng vÊn ®Ò
kh¸c nh− ®Þa lý, thêi tiÕt, v¨n ho¸, tËp tôc..., c¸c chñ
tr−¬ng, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña chÝnh quyÒn ®Þa
ph−¬ng vµ ngµnh, c¸c nhµ tµi trî,. ®Òu liªn quan trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn viÖc x©y dùng dù ¸n cña chóng ta.
Khi t×m ®−îc ®Çy ®ñ th«ng tin, chóng ta sÏ yªn t©m
x©y dùng dù ¸n mét c¸ch khoa häc vµ ®i tróng vµo
nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ bøc xóc nhÊt mµ nhiÒu ng−êi quan
t©m, dù ¸n chóng ta x©y dùng sÏ kh¶ thi h¬n vµ thuËn lîi h¬n cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn sau nµy.
II.C¸c nguån th«ng tin cho dù ¸n y tÕ
1. Th«ng tin vÒ chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ y tÕ
T×m kiÕm vµ tiÕp cËn c¸c th«ng tin chuÈn bÞ cho x©y
dùng dù ¸n lµ cÇn thiÕt tr−íc hÕt chóng ta cÇn thu thËp
c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn Chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc
vÒ c«ng t¸c y tÕ nh− c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng, c¸c NghÞ
®Þnh, quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ vÝ dô nh− Ph¸p luËt
hµnh nghÒ y d−îc t− nh©n, NghÞ quyÕt 37/CP ngµy
20/6/1996 cña ChÝnh phñ vÒ ®Þnh h−íng chiÕn l−îc
ch¨m sãc søc khoÎ nh©n d©n vµ chÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc. NghÞ ®Þnh 35/2001-Q§-TTg vÒ phª duyÖt chiÕn
l−îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc khoÎ nh©n d©n giai ®o¹n
®Õn 2010, C¸c th«ng t− chØ thÞ c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o, c¸c
kÕ ho¹ch, quy ho¹ch ngµnh cña Bé y tÕ,...
2. Th«ng tin vÒ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ë ®Þa ph−¬ng
Khi x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ ë c¸c ®Þa ph−¬ng chóng
ta cÇn t×m kiÕm vµ thu thËp c¸c th«ng tin cã tÝnh chÊt
®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng vÒ kinh tÕ x· héi
nãi chung vµ trong lÜnh vùc y tÕ nãi riªng. §ã lµ c¸c
®Þnh h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi trong giai ®o¹n
s¾p tíi. §ã lµ c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸, c¸c nhËn xÐt cña tØnh, thµnh phè trong c¸c lÜnh vùc y tÕ, d©n sè, gi¸o dôc... ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ.
3. Quan ®iÓm vµ tiªu chÝ cña nhµ tµi trî
Dù ¸n y tÕ chóng ta sÏ x©y dùng cã thÓ thµnh hiÖn thùc kh«ng cßn phô thuéc rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã vÊn ®Ò tµi chÝnh lu«n lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu, ®Ó cã kinh phÝ cho dù ¸n chóng ta cÇn quan t©m ®Õn quan ®iÓm vµ tiªu chÝ cña c¸c nhµ tµi trî. Khi môc tiªu cña dù ¸n y tÕ mµ ta x©y dùng theo ®óng tiªu chÝ cña c¸c nhµ tµi trî khi ®ã chóng ta dÔ dµng h¬n trong viÖc t×m kiÕm ng©n s¸ch ®Ó triÓn khai dù ¸n. C¸c nhµ tµi trî mµ mµ
chóng ta quan t©m cho dù ¸n ë trong n−íc vµ quèc tÕ
bao gåm c¸c tæ chøc quèc tÕ, ChÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ c¸ nh©n (xem thªm bµi c¸c bªn liªn quan trong cuèn s¸ch nµy)
4. T×m kiÕm,thu thËp th«ng tin cho dù ¸n y tÕ
§Ó b¾t tay vµo x©y dùng dù ¸n chóng ta cÇn cã c¸c th«ng tin nh−:
− Sè liÖu thèng kª chÝnh thøc cña ngµnh y tÕ vµ
Quèc gia: th«ng qua niªn gi¸m thèng kª y tÕ hµng n¨m cña Bé Y tÕ, niªn gi¸m thèng kª quèc gia cña Tæng côc thèng kª.
− Sè liÖu y tÕ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ: nh− Ng©n
hµng thÕ giíi (WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸
(ADB), Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (WHO),...vµ b¸o c¸o cña c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam.
− C¸c sè liÖu thèng kª nhµ n−íc ®· c«ng bè trªn c¸c
b¸o c¸o, chÝnh thøc cña ngµnh, ®Þa ph−¬ng
− C¸c b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph−¬ng, cña c¸c c¬ së
trong ngµnh y tÕ nh− së y tÕ, trung t©m y tÕ, c¸c
bÖnh viÖn, tr¹m y tÕ...
− C¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ cña c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n
y tÕ ®· vµ ®ang triÓn khai thùc hiÖn
− ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia trong c¸c lÜnh vùc
chuyªn m«n th«ng qua c¸c b¸o c¸o ®iÒu tra, ®¸nh
gi¸, kh¶o s¸t ®· cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc,
ho¹t ®éng qu¶n lý c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n...
− Ngoµi ra c¸c th«ng tin cña dù ¸n cßn thu thËp
®−îc qua c¸c cuéc ®iÒu tra theo môc tiªu chuyªn
biÖt ®Ó x©y dùng dù ¸n.
III. §iÒu tra thu thËp th«ng tin ®Ó x©y dùng dù ¸n
Khi x©y dùng nh÷ng dù ¸n y tÕ ®Æc biÖt lµ nh÷ng dù
¸n lín hay dù ¸n cã viÖn trî quèc tÕ, th«ng th−êng
nh÷ng sè liÖu cã s½n ch−a ®ñ ®Ó x©y dùng mét dù ¸n.
§Ó x©y dùng ®−îc mét dù ¸n y tÕ mét c¸ch khoa häc vµ
cã søc thuyÕt phôc th«ng th−êng ph¶i cã mét cuéc ®iÒu
tra ®Ó thu thËp th«ng tin x©y dùng dù ¸n. Quy m«, møc ®é vµ tÝnh chÊt cña ®iÒu tra tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña viÖc x©y dùng dù ¸n vµ yªu cÇu cña cÊp thÈm quyÒn hay nhµ tµi trî. Víi nh÷ng dù ¸n nhá, cã thÓ tiÕn hµnh mét cuéc ®iÒu tra nhanh ®Ó thu thËp sè liÖu b»ng
chÝnh b¶n th©n nh÷ng ng−êi lµm dù ¸n. §iÒu tra nhanh
®Ó lÊy th«ng tin, cã thÓ th«ng qua c¸c cuéc ®i thùc tÕ, còng cã thÓ kÕt hîp trong c¸c cuéc kh¶o s¸t ®Ó pháng vÊn ®Ó lÊy sè liÖu, cã thÓ dïng h×nh thøc lÊy ý kiÕn chuyªn gia, ý kiÕn cña c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c th«ng tin thu
®−îc qua c¸c cuéc ®i thùc tÕ, kh¶o s¸t chñ yÕu lµ ®Þnh
tÝnh. tuy nhiªn rÊt h÷u Ých cho ta khi x©y dùng dù ¸n Khi muèn x©y dùng dù ¸n cã tÝnh chÊt bµi b¶n h¬n, chóng ta ph¶i cã cuéc ®iÒu tra ®Ó cã ®ñ sè liÖu víi ®é tin cËy cao. §iÒu tra y tÕ lµ mét lÜnh vùc chuyªn m«n s©u (cÇn t×m ®äc thªm ë c¸c tµi liÖu kh¸c), ë ®©y chØ nªu s¬
l−îc nh÷ng nÐt chÝnh cña mét cuéc ®iÒu tra ®Ó thu thËp
th«ng tin mµ nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý dù ¸n
cÇn biÕt.
1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña cuéc ®iÒu tra
rµng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thu thËp sè liÖu ®Çy ®ñ,
hîp lý tr¸nh l·ng phÝ vµ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ®Ó x©y
dùng dù ¸n.
1.2. X¸c ®Þnh ®èi t−îng vµ ph¹m vi ®iÒu tra, ®¬n vÞ ®iÒu tra
− X¸c ®Þnh ®èi t−îng ®iÒu tra lµ quy ®Þnh râ ph¹m
vi cña nghiªn cøu. CÇn ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu
®iÒu tra ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi t−îng ®iÒu tra. CÇn
®−a ra mét sè tiªu chÝ ®Ó ph©n biÖt hiÖn t−îng ta
®ang nghiªn cøu vµ hiÖn t−îng cã liªn quan. VÝ
dô trong cuéc ®iÒu tra vÒ "B¸c sÜ x· "®Ó x©y dùng dù ¸n cung cÊp c¸c b¸c sÜ cho tr¹m y tÕ x·, ®èi
t−îng ®iÒu tra ®−îc x¸c ®Þnh lµ b¸c sÜ ®ang c«ng
t¸c t¹i tr¹m y tÕ x·. Tuy nhiªn cÇn ph©n biÖt râ "b¸c sÜ x·" víi b¸c sÜ ®ang c«ng t¸c t¹i tr¹m y tÕ tr¸nh t×nh tr¹ng trïng lÆp hoÆc bá sãt v× b¸c sü
®ang c«ng t¸c t¹i x· cã thÓ lµ b¸c sÜ t− nh©n hay
b¸c sü ®−îc biÖt ph¸i tõ trung t©m y tÕ huyÖn
xuèng lµm viÖc.
− §¬n vÞ ®−îc ®iÒu tra lµ ®¬n vÞ thuéc ®èi t−îng
®iÒu tra. §¬n vÞ ®iÒu tra lµ n¬i ph¸t sinh ra c¸c sè liÖu ban ®Çu cÇn thu thËp trong mét cuéc ®iÒu tra. §¬n vÞ ®iÒu tra cã thÓ thay ®æi tuú theo môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra, ch¼ng h¹n khi ®iÒu tra vÒ sù bè trÝ c¸n bé trong c¸c khoa phßng th× ®¬n vÞ
®iÒu tra lµ tõng khoa phßng nh−ng nÕu khi
nghiªn cøu chÊt l−îng c¸n bé th× ®¬n vÞ ®iÒu tra
lµ tõng ng−êi c¸n bé.
1.3. Néi dung ®iÒu tra:Ph¶i chØ râ cuéc ®iÒu tra cÇn thu
thËp nh÷ng th«ng tin nµo, ph¶i x¸c ®Þnh râ ®−îc néi
dung cña ®iÒu tra. Néi dung ®iÒu tra lµ môc lôc c¸c tiªu thøc cÇn thu thËp trªn c¸c ®¬n vÞ ®iÒu tra. C¸c tiªu thøc
nµy cÇn ®−îc diÔn ®¹t thµnh nh÷ng c©u hái ng¾n gän,
râ rµng. Néi dung ®iÒu tra ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu cuéc ®iÒu tra. Môc tiªu ®iÒu tra cµng lín th× néi dung ®iÒu tra cµng nhiÒu. MÆt kh¸c ph¶i xem xÐt gi÷a nhu
cÇu vµ kh¶ n¨ng lµm sao võa ®¸p øng ®−îc nhu cÇu chñ
yÕu võa phï hîp víi chi phÝ vÒ tµi chÝnh vµ thêi gian. Néi dung ®iÒu tra cßn bao gåm nh÷ng tiªu thøc cã liªn quan ®Ó t¹o cho viÖc kiÓm tra dÔ dµng tÝnh chÊt chÝnh x¸c cña c©u tr¶ lêi. VÝ dô: n¨m tèt nghiÖp ®¹i häc cã liªn quan víi th©m niªn c«ng t¸c, tuæi ®êi cã liªn quan ®Õn häc vÊn v.v.
1.4. Thêi ®iÓm ®iÒu tra: th−êng chóng ta lµm cuéc ®iÒu tra c¾t ngang (cross sectional) v× vËy mèc thêi gian ph¶i
®−îc quy ®Þnh thèng nhÊt. VÝ dô trong cuéc ®iÒu tra vÒ
sù bè trÝ c¸n bé trong c¸c bÖnh viÖn tuyÕn huyÖn ®· hîp lý ch−a, quy ®Þnh thêi gian ®iÒu tra vµo 31/6/2004 th× tÊt
c¶ c¸c bÖnh viÖn huyÖn ®−îc ®iÒu tra vµ sè liÖu lµ tÝnh
®Õn ngµy 31/6/2004. Thêi ®iÓm ®iÒu tra ph¶i ®−îc x¸c
®Þnh thÝch hîp vµ thuËn tiÖn cho cuéc ®iÒu tra. Th−êng
chän vµo thêi ®iÓm mµ hiÖn t−îng Ýt biÕn ®éng nhÊt.
1.5. BiÓu mÉu ®iÒu tra: b¶ng lËp theo mét mÉu quy ®Þnh thèng nhÊt ®Ó ghi sè liÖu ban ®Çu thu thËp tõ c¸c ®¬n vÞ
®−îc ®iÒu tra. BiÓu mÉu ®iÒu tra cã thÓ lµ biÓu thu thËp
®Ó thu thËp sè liÖu cña tõng ®¬n vÞ ®iÒu tra. Ng−êi ta
th−êng dïng ch−¬ng tr×nh m¸y tÝnh Epi-info ®Ó x©y
dùng biÓu mÉu ®iÒu tra.
2. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra
Cã hai lo¹i ®iÒu tra lµ ®iÒu tra toµn bé vµ ®iÒu tra kh«ng toµn bé. §iÒu tra toµn bé lµ tiÕn hµnh thu thËp toµn bé c¸c th«ng tin cña cuéc ®iÒu tra ë tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ kh«ng bá sãt mét ®¬n vÞ nµo. §iÒu tra kh«ng toµn bé gåm: ®iÒu tra chän mÉu, ®iÒu tra ®iÓn h×nh, ®iÒu tra träng ®iÓm vµ ®iÒu tra c¸ biÖt. §iÒu tra kh«ng toµn bé lµ tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin ë mét sè ®¬n vÞ cña tæng thÓ nghiªn cøu, nh÷ng ®¬n vÞ nµy ph¶i tho¶ m·n mét trong nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh. Môc tiªu cña ®iÒu tra kh«ng toµn bé lµ ®Ó cã tµi liÖu lµm c¨n cø nhÊt ®Þnh hoÆc tÝnh to¸n suy réng ra c¸c ®Æc ®iÓm cña tæng thÓ nghiªn cøu. Khi cÇn ®iÒu tra ®Ó x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ,
th«ng th−êng ng−êi ta hay tiÒn hµnh ®iÒu tra chän mÉu
v× nã cã nhiÒu thuËn lîi nh−: cì mÉu ®iÒu tra Ýt, tiÕn
hµnh sÏ nhanh h¬n vµ thu thËp ®−îc nhiÒu th«ng tin
chi tiÕt h¬n, thËm chÝ cßn h¹n chÕ ®−îc nhiÒu sai sãt do
ghi chÐp vµ tiÕt kiÖm ®−îc nhiÒu nh©n tµi vËt lùc.
§èi víi viÖc thu thËp th«ng tin cña ngµnh y tÕ
th−êng lµ ®iÒu tra chän mÉu. §iÒu tra chän mÉu bao
gåm c¸c ph−¬ng ph¸p sau:
2.1. Chän mÉu ngÉu nhiªn ®¬n thuÇn (Simple random): ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng ph¸p b»ng c¸ch rót th¨m hay quay sæ sè. VÝ dô: ®iÒu tra nh©n lùc cña c¸c bÖnh viÖn. Ta s¾p xÕp tÊt c¶ c¸c bÖnh viÖn trong c¶
n−íc sau ®ã rót th¨m 5% bÖnh viÖn sÏ tiÕn hµnh ®iÒu
tra (h¹n chÕ lµ nÕu nh− kÕt qu¶ rót th¨m phÇn ®«ng lµ
bÖnh viÖn tØnh vµ trung −¬ng, sÏ kh«ng ®¹i diÖn cho c¸c
bÖnh viÖn trong c¶ n−íc)
2.2. Chän mÉu kiÓu m¸y mãc: ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng ®èi ®¬n gi¶n v× c¸c ®¬n vÞ tæng thÓ ®−îc liÖt kª theo thø tù nµo ®ã ch¼ng h¹n theo ch÷ c¸i ®Çu tiªn cña ®¬n vÞ ®iÒu tra, thø tù ®Þa chØ hay quy m« tõ nhá ®Õn lín v.v. sau ®ã cø mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh chän ra mét ®¬n vÞ ®iÒu tra, ta cã thÓ chän kho¶ng c¸ch 5,10,15.... tuú theo sè mÉu ta cÇn chän.
2.3. Chän ph©n lo¹i, cßn gäi lµ chän ph©n tÇng (stratefy):
tr−íc hÕt chia tæng thÓ chung thµnh c¸c nhãm cã tÝnh
chÊt kh¸c nhau theo mét tiªu thøc nµo ®ã cã liªn quan ®Õn tiªu thøc ®iÒu tra. Sau ®ã tõ mçi nhãm rót ra theo c¸ch chän ngÉu nhiªn ®¬n thuÇn hoÆc m¸y mãc, sè ®¬n
vÞ mÉu th−êng tû lÖ thuËn víi tû träng cña nhãm trong
tæng thÓ chung.
2.4. Chän c¶ khèi, cßn gäi lµ chän c¶ chïm (Clutter): mçi lÇn kh«ng chØ chän mét mµ chän c¶ khèi (nhãm) nhiÒu ®¬n vÞ ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ®iÒu tra toµn bé khèi ®ã.
3. Xö lý kÕt qu¶ ®iÒu tra
3.1. KiÓm kª toµn bé c¸c mÉu ®iÒu tra: cÇn kiÓm kª
ngay c¸c mÉu ®iÒu tra ®· thu thËp ®−îc sau ®iÒu tra:
ph¶i xem ®· thu thËp ®−îc bao nhiªu mÉu sè 1, bao
nhiªu mÉu sè 2, mÉu sè 3,... ®èi chiÕu víi kÕ ho¹ch ®iÒu tra ®Ó xem c¸c mÉu ®ã cã ®Çy ®ñ vµ ®óng theo dù kiÕn ®· ®Æt ra hay kh«ng.
3.2. Ph©n lo¹i c¸c lo¹i phiÕu ®· thu thËp ®−îc: viÖc ph©n lo¹i phiÕu lµ do yªu cÇu cña tõng cuéc ®iÒu tra. Ph©n lo¹i phiÕu cã thÓ lµ dùa trªn sè thø tù cña mÉu ®·
thu thËp ®−îc ®Ó xem c¸c sè liÖu cã ®ñ, ®óng nh− dù
kiÕn kh«ng ? CÇn xem thªm vµ kiÓm tra xem sè liÖu d· thu thËp cã hîp lý kh«ng, nÕu kh«ng th× cÇn chÝnh x¸c l¹i c¸c sè liÖu tr−íc khi ®−a vµo xö lý b»ng c¸ch hái l¹i c¸c bé ®i ®iÒu tra thËm chÝ gäi ®iÖn hái l¹i c¬ së.
3.3. Xö lý sè liÖu ®iÒu tra: sau khi kiÓm kª, ph©n lo¹i c¸c phiÕu ®· thu thËp, ta tiÕn hµnh xö lý kÕt qu¶ ®iÒu tra, viÖc xö lý kÕt qu¶ cã thÓ dïng tÝnh to¸n ®¬n gi¶n
b»ng c¸c phÐp tÝnh th«ng th−êng. Trªn m¸y tÝnh th−êng
dïng c¸c ch−¬ng tr×nh nh−: Epi-info, SPSS, Excel v.v..
Xö lý b»ng mµy tÝnh tr−íc hÕt ph¶i lËp ch−¬ng tr×nh
cho m¸y tÝnh, sau ®ã nhËp sè liÖu ®iÒu tra vµ cuèi cïng lµ rót kÕt qu¶ sau khi m¸y tÝnh ®· xö lý.
4. ViÕt b¸o c¸o vµ sö dông kÕt qu¶ ®iÒu tra cho dù ¸n
B¸o c¸o tæng kÕt cuéc ®iÒu tra nªn chuÈn bÞ dµn bµi
tr−íc theo môc tiªu cña cuéc ®iÒu tra. Kh«ng nªn xö lý
sè liÖu ®iÒu tra xong råi míi ®−a ra dµn bµi cho b¸o c¸o
®iÒu tra, v× nh− vËy sÏ bÞ ®éng. B¸o c¸o cÇn h−íng vµo
môc tiªu chÝnh cña cuéc ®iÒu tra, ph¶i kh¸ch quan dùa trªn c¬ së cña kÕt qu¶ ®iÒu tra sau xö lý sè liÖu. B¸o
c¸o cÇn ®−a ra ®−îc c¸c nhËn xÐt sau khi xö lý sè liÖu
®iÒu tra vµ ®−a ra c¸c khuyÕn nghÞ. Nh÷ng khuyÕn
nghÞ sau ®iÒu tra ®Æc biÖt lµ nh÷ng tån t¹i, khã kh¨n lµ c¬ së ®Ó ph©n tÝch vÊn ®Ò, lËp c©y vÊn ®Ò sÏ phôc vô cho viÖc x¸c ®Þnh, thiÕt kÕ vµ x©y dùng c¸c dù ¸n y tÕ khoa häc, kh¶ thi.
Bµi tËp t×nh huèng ë HuyÖn Mª LÜnh
Trong phÇn cuèi cña tËp tµi liÖu nµy, cã ®−a ra kÞch
b¶n vÒ t×nh huèng: “huyÖn Mª LÜnh”, trong t×nh huèng
®ã ®· ®−a ra mét sè th«ng tin vÒ t×nh h×nh y tÕ cña
huyÖn, mét sè ®Þnh h−íng cña ngµnh vµ ®Þa ph−¬ng, tuy
nhiªn nh÷ng th«ng tin ®ã cã thÓ ch−a ®ñ ®Ó x©y dùng
dù ¸n nªn cã gîi ý vÒ viÖc ®i thùc tÕ ®Ó thu thËp sè liÖu. Khi nghiªn cøu, th¶o luËn ®Ó x©y dùng dù ¸n, c¸c b¹n
cã thÓ ®−a ra mét cuéc kh¶o s¸t, ®iÒu tra nhanh ®Ó cã
